Câu chuyện xảy ra tại một tổ chức hành nghề công chứng trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang.
Bà Chung: Chào các, anh chị.
Công chứng viên: Vâng chào bác. Bác có việc gì cần cháu giúp không ạ.
Bà Chung: Tôi với ông nhà tôi có mảnh đất, nay tôi muốn tặng cho con trai tôi mảnh đất đó, chị xem hướng dẫn thủ tục cho tôi với nhé.
Công chứng viên: Vâng bác. Bác trai hôm nay có đến đây không bác.
Bà Chung: Không, ông nhà tôi mất rồi, ông ý mất từ năm 2015 cơ.
Công chứng viên: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của bác mang tên hai vợ chồng, là tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân của 2 bác, nay bác trai mất đi ½ (một phần hai) quyền sử dụng đất theo Giấy chứng nhận này là di sản thừa kế bác ạ, sẽ phải thực hiện chia di sản thừa kế đối với phần tài sản đó sau đó bác mới làm thủ tục tặng cho con trai được. Bác trai trước khi chết có lập di chúc để định đoạt tài sản của mình không bác.
Bà Chung: Không, ông ý không lập di chúc.
Công chứng viên: Nếu bác trai không lập di chúc thì phần di sản đó sẽ được chia theo pháp luật bác ạ.
Bà Chung: Chia theo pháp luật là như thế nào.
Công chứng viên: Là sẽ chia thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế theo quy định của pháp luật. Về hàng thừa kế, Khoản 1 Điều 651 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định:
“1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại”.
Theo đó, hàng thừa kế thứ nhất đối với di sản của bác trai gồm có bác là vợ; bố mẹ đẻ, bố mẹ nuôi của bác trai (tức bố mẹ chồng bác ý); các con đẻ, con nuôi của bác trai.
Bà Chung: Thế thì những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất này sẽ được hưởng theo phần như thế nào. Thực ra đây là tài sản riêng của vợ chồng tôi mà, sao mà bố mẹ, các con lại được hưởng.
Công chứng viên: Thì như lúc trước cháu đã nói với bác rồi, đây là tài sản chung của hai bác, vì bác trai mất đi không để lại di chúc nên ½ tài sản là di sản thừa kế và được chia theo pháp luật, mà chia theo pháp luật là chia theo hàng thừa kế, những người thuộc hàng thừa kế sẽ được hưởng phần di sản bác trai để lại. Còn về phần hưởng di sản thừa kế, Khoản 2 Điều 651 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định “2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau”, theo đó những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất, gồm bố mẹ đẻ, vợ và các con của bác trai sẽ được hưởng phần di sản bằng nhau.
Bà Chung: Bố mẹ chồng tôi đều đã chết rồi, ông ý cũng không có bố, mẹ nuôi; chúng tôi có 03 con chung nhưng không may thằng cả nhà tôi cũng chết trước ông ý rồi, ông ý cũng không có con nuôi, thế thì số tài sản đó được chia làm 3 phần gồm tôi và 02 con còn sống đúng không cô.
Công chứng viên: Bố mẹ chồng bác chết năm nào bác có nhớ rõ không.
Bà Chung: Bố mẹ chồng tôi đều chết trước ông nhà tôi rồi, ông thì chết năm 2010, bà thì chết năm 2013.
Công chứng viên: Vậy con trai cả bác chết năm nào.
Bà Chung: Nó không may qua đời năm 2014, chết trước ông nhà tôi một năm.
Công chứng viên: Anh ý có mấy người con vậy bác.
Bà Chung: Nó có 02 con.
Công chứng viên: Vậy thì 02 người con sẽ được hưởng thừa kế thế vị phần nhẽ ra người bố được hưởng bác ạ.
Điều 652 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về thừa kế thế vị như sau: “Trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống”.
Theo đó, con trai cả bác chết trước bác trai thì hai con của anh ý (tức là cháu nội của bác) sẽ được hưởng phần mà con trai bác được hưởng nếu còn sống.
Bà Chung: Thế thì phần di sản đó sẽ được chia làm bốn phần đúng không cô.
Công chứng viên: Đúng vậy bác.
Bà Chung: Vậy gia đình tôi sẽ phải làm thủ tục để phân chia di sản thừa kế, cô hướng dẫn cho tôi các giấy tờ phải có để làm thủ tục phân chia.
Công chứng viên: Bác cần có các giấy tờ sau: (1) Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bác đã có đây rồi; (2) Giấy chứng tử của bác trai; (3) Đăng ký kết hôn hoặc xác nhận tình trạng hôn nhân của bác để chứng minh bác với bác trai là vợ chồng; (4) Giấy khai sinh của các con bác để chứng minh là con của bác trai; (5) Giấy chứng tử của anh cả đã mất; (6) Giấy khai sinh của các con anh cả để chứng minh mối quan hệ cha con. Bác lưu ý giúp cháu, các giấy tờ nêu trên thông tin cá nhân là phải chính xác. Bác về chuẩn bị đủ các giấy tờ đó mang ra đây cháu sẽ làm thủ tục phân chia di sản thừa kế cho bác.
Bà Chung: Vâng, tôi sẽ về chuẩn bị giấy tờ; Cảm ơn Công chứng viên đã hướng dẫn rất nhiệt tình, qua đây tôi còn hiểu thêm quy định của pháp luật liên quan đến chia di sản thừa kế.
Công chứng viên: Vâng chào bác, hẹn gặp lại bác ngày gần nhất./.
NGƯỜI BIÊN SOẠN: Vũ Thị Minh Hiền
